Hvað er lestur?

Lestur er málræn aðgerð sem byggir á samspili margra þátta sem eru nauðsynlegir til að túlka og skilja ritmál. Grunnur að góðri færni í lestri er lagður á fyrstu æviárum barnsins. Því betri málþroska sem barn hefur, því  betur er það í stakk búið til að takast á við lestrarnám. Foreldrar, leikskólakennarar og aðrir sem koma að uppeldi barna gegna því mikilvæga hlutverki að undirbúa ung börn undir líf og starf í veröld sem gerir ráð fyrir því að flestir þjóðfélagsþegnar séu læsir og skrifandi.

Í upphafi lestrarnáms beinist athygli barnsins að hinni tæknilegu hlið lestrarnámsins, svo sem að bókstöfum og hljóðum. Það reynir í miklum mæli á hljóðkerfisþátt tungumálsins, einkum hljóðavitund, en næmi fyrir hljóðum  gerir börnum kleift að breyta bókstöfum í hljóð og orð. Börn sem eiga í erfiðleikum með þennan þátt lestrarnámsins eiga á hættu að lenda í lestrarerfiðleikum. Erfiðleikar af þessum toga eru oftast nefndir lesblinda í daglegu tali og dyslexía á fræðimáli.

En lestur krefst víðtækrar málfærni og þekkingar á tungumálinu. Börn verða að vera fær um að skilja merkingu orða, samhengi í texta og að draga ályktanir út frá lestextanum. Þetta reynir mikið á orðaforða, málfræðiþekkingu, málskilning og  hæfni til að nota málið í mismunandi samhengi.  Börnum með slaka málfærni er hætt við að lenda í erfiðleikum með lesskilning, jafnvel þótt þau geti umskráð bókstafina í hljóð og orð.

 Þjálfaður lestur byggist á því að lesandinn nái góðum tökum á þrenns konar færni :

• Hann þarf að eiga auðvelt með að greina hið flókna samspil bókstafa og hljóða til að geta umskráð orðin sem síðan festast smám saman í sjónrænu orðasafni hugans og því fyrr sem þau eru oftar lesin.
• Hann þarf að hafa góðan málskilning og góðan orðaforða til þess að skilja merkingu textans.
• Hann þarf að hafa góða lesfimi, geta lesið hratt og fyrirhafnarlaust til að geta beint athyglinni að innihaldi lestextans.

Góðir lesarar njóta þess gjarnan að lesa og lesturinn veitir þeim ánægju.

 © Steinunn Torfadóttir